Пепелашка
е една од најстарите приказни. За прв пат е запишана во деветиот век од нашата
ера, во Кина, но дури и тогаш веќе имала историја. Чевличката, материјалите со
драгоцени камења, упатуваат на источно, ориентално, па дури и кинеско потекло.
Познато е дека сексуалната привлечност во Кина се поврзува со малото стопало, а
тоа го знаеме и од животот на гејшите.
Пепелашка
е приказна за односот меѓу браќата и сестрите, обесправеноста, надежта,
анимузитетот, понижувањата и победата. Тешко дека може да се најде друга
приказна која толку убаво го објаснува односот на пониженост од браќата или
сестрите, иако во Пепелашка станува збор за полусестри. Детето кога се наоѓа во
ситуација во која постојано е во сенка на постарите, во себе чувствува љубомора
и намалена самодоверба. Тоа е во постојана компетенција со постарите и во
постојана борба да ја освои љубовта или да не ја изгуби истата од родителите.
Такви приказни среќаваме и во Библијата, во делот за Јосиф, кој поради
љубомората на браќата е продаден како роб.
Дете кое
очекува брат или сестра или она кое веќе расте со постари, се соочува со
опасноста да се најде во слична ситуација. Анксиозноста кај него предизвикува и
чувство на вина, бидејќи не ретко ќе помисли, па дури и праша „ што ќе беше,
ако не се родеше...“ или „што ќе беше, ако немав сестра/брат?“
Овие
потајни желби, најчесто неизговорени, му создаваат чувство на вина и помислува
дека е заслужено да биде понижено, изопштено или потиснато. Баш како Пепелашка,
потисната во пепелта и отфрлена. Тоа дури е и исплашено дека другите, а тоа се
неговите родители или сиблинзите, ќе ја откријат таа скриена желба и ќе го
отфрлат. Но, надежта е друг централен момент во Пепелашка, нејзината невиност и
добордушност која победува на крајот. Од друга страна, колку ослободувачки
делува подлоста и злобата на маќеата и сестрите. Детето на своето несвесно
ниво, сфаќа дека и тие не се толку добри, па дури се и полоши од него. Во
споредба со нив, Пепеллашка е навистина невина. Исто така, во реалноста, освен
во исклучителни случаи, многу ретко се среќава однос каков што имаат маќеата и
сестрите кон Пепелашка. Слушајќи ја оваа приказна детето разбира и чувствува
дека неговата положба не е страшна, како што е случајот со Пепелашка.
Движејќи
се подлабоко во приказната, зад фасадата на немоќта на Пепелашка, ја откриваме
нејзината надмоќ. Некои верзии од приказната дури и отворено раскажуваат дека
однесувањето на маќеата и сестрите кон Пепелашка е исклучиво водено од љубомора
кон неа, заради тоа што таа е подобра од нив.
Чувствата
на нечистота и несоодветност, се појавуваат кон крајот на аналната фаза и
продолжуваат во едипалната фаза. Учејќи се да го контролира сфинктерот и
чувствувајќи омраза кон истополниот родител, детето почнува да се чувствува
напуштено и валкано. За да расчисти со овие чувства, тоа мора првин да ги
разбере. Потребно му е уверување дека ќе може да ги надмине овие чувства. Иако,
Пепелашка добива магична помош, сепак таа благодарение на својата добрина и
однесување, на крајот ќе успее да се избави од понижувачкиот живот. Таа радост
и откритие за детето е најзначајна.
Што се
однесува на самата приказна, таа има можеби најмногу варијации од сите познати
приказни. Во некои од нив таа бега бидејќи таткото сака да се ожени со неа, во
друга лошата маќеа е гувернантата, во трета пак се зборува за убиство на
сопствената мајка.
М.Р.Кокс
напишала студија за триста четириесети пет бајки „Пепелашка“ и ги поделила во
три категории. Она што е карактеристично за секоја од нив е фактот дека
Пепелашка првин живее во некоја балажена состојба и потоа одеднаш и се случува
пад во амбисот. Исто така неочекувано се враќа од амбисот и се издига на врвот.
Расплетот следи со чевличката, а во некои случаи и со прстенот.
Приказната
обилува со симболи. Прв, најјак симбол е огништето. Тоа е симбол на мајката, до
која Пепелашка цврсто се држи. Секое девојче сака да се врати на мајка си, кога
ќе доживее разочарување од својот татко. Но, тоа враќање веќе не е исто.
Мајката веќе не е добродушна како онаа во раното детство, туку таа сега се
претвора во некој кој поставува услови. И, тагата која ја преплавува Пепелашка
не е само тагата за мајката, но и тагата за таткото, кој некако се изгубил.
Пепелта е
калта, песокот, во кој честопати децата толку многу сакаат да се играат. Зарем,
не ретко се случило, да посакаат да ги нема родителите, за да можат да се
играат во калта колку ќе посакаат?
Како и во сите други приказни, така и во Пепелашка постои задача која е тешко
да се исполни, се јавува помагач и на чуден начин се решава целата ситуација.
Таа е тажна, но и сама одлучува да посади гранче на гробот на мајка си, да го
негува и полива со солзи. Пораката е јасна, а тоа дека се зависи од детето.
Наговата тага, најпосле ќе му донесе чудо кое ќе го однесе на балот, кој како и
во другите приказни трае три дена. Таа добива тешка, невозможна, но и
безначајна задача, која успева да ја реши со помош на птиците. Таа успева,
заради тоа што дава значение и пристапува одговорно и вредно.
Но, оди на
балот три пати, три ноќи и последната ноќ ја губи чевлата. Три пати, најверојатно
заради совршенството, но овдека се чини дека се работи за амбиваленција. Секоја
млада девојка, која што сака да се посвети на личното и сексуалното,
истовремено стравува од тоа.[1] Во
Германија (а и кај нас до ден денес), постоел стар обичај по кој малдоженецот и
поклонува чевли на својата невеста како симбол на веридба.[2] Секое дете кога ќе ја слушне приказната му
станува јасно дека чевличката е понуда за брак, а дека Пепелашка е невестата.
Во некои верзии се спомнува и сакатење на стапалата на полусестрите и подоцна
принцот забележува и дека крв тече од чевличката, од онаа истата во која што
Пепелашка лесно го става своето стопало. Фројдијанските анлитичари, во овој
момент го препознаваат првиот сексуален чин, а чевлата ја толкуваат како вагина
на Пепелашка. Ако, ја прифатиме и оваа порака, тогаш девојчињата на несвесно
ниво, очекуваат дека после првиот интимен момент, ќе бидат среќни како
Пепелашка и ќе се чувствуваат удобно во своите чевли.
На кројот,
секое дете пораката ќе ја свати јасно: Да не беше приморана да стане Пепелашка,
таа никогаш немаше да стане принцеза. На овој начин приказната станува патоказ
за постигање на личниот идентитет и самоактуелизацијата на највисоко ниво, а за
тоа потребни се две работи: вистински добри родители на почетокот, а подоцна
лоши, злобни родители. Ако добрата мајка не се претвори во лоша маќеа,
Пепелашка никогаш немаше да научи да разликува добро од зло и да развие
иницијатива и одлучност. За тоа ни сведочи и судбината на сестрите. Заштитени
од мајката, останаа празни и недораснати, дури и слепи за сопсветниот живот.
Клучен
момент за равојот на едно дете е добриот атачмент кој е неопходен во фазата на
доенчето и првите години, но во еден момент родителите мора да станат
прогонители или мачители, за да му помогнат на детето да порасне и да се развие
во здрава личност и на крајот да созрее за брак, а тоа е секако себеисполнување
или индивидуација.
Драгица Стаменковиќ, лиценциран
психолог, семеен советник, NLP
Practitioner
Литература:
R.Cox, Marian. Cinderella:Three Hundred and Forty-five Variants.
London: David Nutt, 1893.
*Илустрација превземена од: https://mattandersondesign.com/wikia-fandom-dark-fairytales
Comments
Post a Comment